Zagadnienie zasad rozpowszechniania wizerunku osoby fizycznej, pojawia się praktycznie w „życiu” każdej organizacji pozarządowej. Z przykrością należy jednak stwierdzić, iż w praktyce świadomość prawna związana z zasadami rozpowszechniania wizerunku (np. osób prowadzących tzw. fanpage`a organizacji) jest stosunkowo niewielka. Co jednak najistotniejsze przedmiotowa „nieświadomość” –  zgodnie ze znaną wszystkim zasadą „nieznajomość prawa szkodzi” – może generować poważne konsekwencje na gruncie prawnym.     

W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, iż przez rozpowszechnianie wizerunku należy rozumieć wszelkie działania związane z publicznym udostępnianiem wizerunku, bez względu na środek przekazu. W konsekwencji za rozpowszechnianie wizerunku uznać należy m.in. jego publikację w prasie, telewizji, materiałach reklamowo-promocyjnych (np. na plakatach), jak również jego publikację w Internecie. Co istotne, w kontekście problematyki poruszanej w niniejszym artykule, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. Nr 24, poz. 83, z późn. zm.; dalej jako: „Ustawa”) rozpowszechnianie cudzego wizerunku wymaga co do zasady zezwolenia danej osoby (art. 81 ust. 1 Ustawy). Zasadniczo zezwolenie może być udzielone w dowolnej formie, przy czym biorąc pod uwagę, iż to na „rozpowszechniającym” ciąży obowiązek ewentualnego wykazania istnienia i zakresu zezwolenia, warto zadbać o to by zezwolenie miało „wymiar materialny” (np. zezwolenie w formie pisemnej). Oczywiście – jak to to w prawie bywa – od każdej zasady mamy wyjątki. Podobnie jest w tym przypadku.

Pierwszy z ww. „wyjątków” został wyrażony w wspomnianym powyżej art. 81 ust. 1 Ustawy. Przepis ten konstruuje domniemanie prawne, zgodnie z którym przyjmuje się (w braku odmiennego zastrzeżenia), że osoba, która otrzymała wynagrodzenie za „pozowanie” udzieliła zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku. W konsekwencji, w przypadku utrwalenia wizerunku osoby, która otrzymała za to wynagrodzenie, możemy rozpowszechniać ów wizerunek bez konieczności uzyskiwania zezwolenia. Warto w tym miejscu jedynie zasygnalizować, iż domniemanie z art. 81 ust. 1 Ustawy nie upoważnia nas do wykorzystania wizerunku w sposób, który skutkowałbym naruszeniem innego dobra osobistego „pozującego”.

Pozostałe dwa wyjątki związane z brakiem obowiązku uzyskania zezwolenia na rozpowszechnianie cudzego wizerunku, zostały uregulowane w art. 81 ust. 2 Ustawy.  Zgodnie z przedmiotowym przepisem zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:

• osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
• osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Wydawać by się mogło, iż przedmiotowy przepis prawa jest stosunkowo precyzyjny, jednak w rzeczywistości interpretacja przedmiotowego przepisu była przedmiotem wielu orzeczeń sądowych oraz sporów doktrynalnych.  Kompleksowe omówienie przedmiotowej problematyki nie jest możliwe w warunkach niniejszego artykułu. Niemniej jednak nie może pozostać bez żadnego komentarza. Wyjaśnienia wymaga chociażby zwrot „osoba powszechnie znana”. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2007 r., sygn. akt I CSK 134/07 zwrot „grono osób powszechnie znanych” obejmuje osoby, które wprost lub w sposób dorozumiany godzą się na podawanie do publicznej wiadomości wiedzy o swoim życiu. Nie są to jednak tylko aktorzy, piosenkarze lub politycy, lecz także osoby prowadzące inną działalność, na przykład gospodarczą lub społeczną”. Ponadto podkreślić należy, iż wizerunek „osoby powszechnie znanej” może być rozpowszechniany bez jej zezwolenia, o ile utrwalono go w związku z pełnieniem przez daną osobę funkcji publicznych.

W kontekście trzeciego ze wskazanych powyżej wyjątków, wyjaśnienia wymaga zwrot „osoba stanowiąca jedynie szczegół całości”. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 lutego 2017 r., sygn. akt I ACa 2383/15, wskazuje się, iż dla ustalenia takiego stanu rzeczy, rozstrzygające znaczenie ma ustalenie w strukturze przedstawienia relacji między wizerunkiem osoby a pozostałymi elementami jego treści. Jeśli wizerunek osoby stanowi wyłącznie element akcydentalny lub akcesoryjny przedstawienia, tj. w razie jego usunięcia nie zmieniłby się przedmiot i charakter przedstawienia, to rozpowszechnianie takiego wizerunku nie wymaga zezwolenia.

Powyżej w możliwe syntetyczny sposób przedstawiliśmy Państwu problematykę zasad rozpowszechniania wizerunku. W przypadku dalszych wątpliwości w tym zakresie serdecznie zapraszamy do kontaktu z adwokatem Maciejem Wypych (maciej.wypych@rpwe.pl), który z pewnością odpowie na wszystkie Państwa pytania lub pomoże skonstruować odpowiednie projekty dokumentów.

 

Maciej Wypych – prawnik, doradca specjalistyczny OWES Debrzno