Zakładając stowarzyszenie (zarówno tzw. rejestrowe jak i zwykłe) stosujemy przepisy ustawy – Prawo o stowarzyszeniach. Zawiera ona podstawowe regulacje dotyczące władz stowarzyszenia. Co ciekawe, stosowanego zwyczajowo określenia “prezes” w ogóle w ustawie nie znajdziemy.

W ustawie nie ma “prezesa”, ale są członkowie zarządów – to z ich grona wybieramy osobę do pełnienia naszej tytułowej funkcji. Prawo o stowarzyszeniach nie określa wymogów ani zakazów wobec określonych osób, aby mogły pełnić funkcje członków zarządu stowarzyszenia. Jedynym wskazanym wymogiem jest posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych (ściśle: członkowie zarządu z pełną zdolnością muszą stanowić większość).

Jednak sytuacje, kiedy osoba karana nie będzie mogła pełnić omawianej tu funkcji mogą się zdarzyć. Będą wynikać z innych regulacji. Poniżej wymieniamy kilka takich sytuacji.

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazuje wymóg, aby członkowie zarządu oraz organów kontrolno-nadzorczych “nie byli skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe” (art. 20 ustawy o pożytku). Ale jest to wymóg tylko wobec organizacji posiadających statusu pożytku publicznego. Ustawa o pożytku nie nakłada tego wymogu na NGO-sy – w tym stowarzyszenia – które statusu pożytku nie posiadają.

Innym powodem uniemożliwiającym osobie karanej pełnienie funkcji w zarządzie może być fakt, że wobec danej osoby zapadł wyrok określający taki zakaz. Zgodnie z przepisami kodeksu karnego i kodeksu karnego skarbowego sąd może orzec m.in zakaz zajmowania określonego stanowiska (art. 39, 42 kodeksu karnego i art. 22 kodeksu karnego skarbowego). Zakaz pełnienia funkcji w organach stowarzyszeń i fundacji może też wydać sąd w wyniku prowadzonego postępowania upadłościowego (art. 373 Prawa upadłościowego). 

W wymienionych aktach prawnych, na podstawie których orzekany jest zakaz zajmowania określonego stanowiska, znajdują się też zapisy o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej. Jeśli więc stowarzyszenie prowadzi działalność gospodarczą, a wobec danej osoby orzeczono zakaz prowadzenia takiej działalności, to ta osoba nie będzie mogła pełnić funkcji w tym stowarzyszeniu.

Może być też tak, że statut danego stowarzyszenia przewiduje zakazy pełnienia funkcji w określonych przypadkach. Stowarzyszenie ma prawo zapisać w statucie specjalne ograniczenia, np. właśnie takie, jak wykluczenie z funkcji w zarządzie osób karanych. W takiej sytuacji, pomimo braku zakazów wynikających z ustawy, stosujemy zapisy statutu.

Kolejnym przypadkiem, kiedy ktoś nie może pełnić funkcji członka zarządu, może być sytuacja, kiedy dana osoba podlega przepisom regulującym określony zawód. Przykładowo: żołnierz zawodowy nie może być członkiem stowarzyszeń, nie może więc również wejść do jego zarządu, ani zostać wybranym na prezesa.

Tego typu przepisy ograniczające mogą dotyczyć nie tylko zawodów, ale również pełnionych funkcji. Zgodnie z  ustawą o samorządzie gminnym radny nie może prowadzić działalności gospodarczej ani być członkiem zarządu organizacji prowadzącej taką działalność.