Co powinny wiedzieć organizacje pozarządowe? Wszystko w pigułce w poniższym artykule.
Niewielki staż, doświadczenie organizacji pozarządowych oraz brak wiedzy na temat aspektów prawnych czy praktycznych, w konsekwencji mogą mieć wpływ na funkcjonowanie tych podmiotów. Dlatego też postanowiliśmy szerzej zająć się tematem „konsultacji społecznych, aby wyjaśnić o co chodzi i jak z nich skorzystać, aby budować swój potencjał.
Czym są konsultacje społeczne?
Konsultacje społeczne są formą zapoznania się z proponowanymi działaniami i przede wszystkim możliwością wyrażenia swojej opinii o tych rozwiązaniach. To w wielkim w skrócie. Przede wszystkim konsultacje społeczne to możliwość wypowiedzenia się w sprawach istotnych przez osoby najbardziej zainteresowane proponowanymi rozwiązaniami. To również forma skutecznej komunikacji, o ile jesteśmy na tyle aktywni, by zawalczyć o swoje najbliższe otoczenie, sprawy i wyartykułować swoje zdanie, a nawet zaproponować alternatywne rozwiązanie.
Kto może wiać udział w konsultacjach społecznych? Dla kogo są konsultacje społeczne?
Adresatów konsultacji określa zaproszenie do konsultacji. To przede wszystkim kwestia, czego one dotyczą. Jeśli, na przykład współpracy z samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi to kierowane są do organizacji, choć absolutnie nie wyklucza to innych podmiotów i osób, które tym obszarem są zainteresowane. Ogłoszenia o konsultacjach dystrybuowane są poprzez różne kanały informacji, strony internetowe, czy też media społecznościowe, stąd co do zasady informacja powinna trafić jak najszerzej do potencjalnie zainteresowanych osób i podmiotów.
Jeśli mówimy o stronach internetowych to w przypadku Samorządu Województwa Pomorskiego, gdzie dokładnie znaleźć można informacje o odbywających się konsultacjach społecznych?
Informacje są zamieszczane przede wszystkim w biuletynie Informacji Publicznej, w zakładce ogłoszenia, ale również na głównym portalu, czyli na stronie www.pomorskie.eu a także na www.rops.pomorskie.eu, oraz na tablicy ogłoszeń urzędu. Wykorzystujemy dodatkowo profile na FB oraz liczne gremia doradcze, które otrzymują zaproszenie do konsultacji.
Czy są jakieś podstawy prawne, które regulują konsultacje społeczne? Kto jest zobowiązany do ich przeprowadzania?
Tak – oczywiście jest do Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Jeśli chodzi
o interesujący nas obszar – współpracy z organizacjami pozarządowymi to należy przypomnieć, że art. 5 ust. 5 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie mówi, że „organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określa w drodze uchwały, szczegółowy sposób konsultowania
z radami działalności pożytku publicznego lub organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 projektów aktów prawa miejscowego w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji”.
Czyli samorząd ma obowiązek konsultowania z Radą Działalności Pożytku Publicznego (w której są reprezentanci trzeciego sektora) i/lub z organizacjami pozarządowymi najważniejszych dokumentów, które dotyczą dziedzin działalności organizacji.
Kiedy i co zwykle jest konsultowane?
Jest wiele aktów prawnych, projektów uchwał obejmujących ważne dla mieszkańców sprawy z różnych obszarów, które Samorząd Województwa Pomorskiego konsultuje, m.in. z organizacjami pozarządowymi. Są to strategie, programy operacyjne, u nas – regionalne programy strategiczne zoperacjonalizujące zapisy Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2030, wszelkie programy wojewódzkie. Jednym z takich dokumentów jest roczny program współpracy Samorządu Województwa Pomorskiego z organizacjami pozarządowymi oraz wieloletni program, który z resztą konsultowany był całkiem niedawno, bo na początku bieżącego roku. Roczne programy zwykle konsultowane są w okresie od września do października i dotyczą projektu programu współpracy na rok następny.
Pozostaje jeszcze jedno pytanie: Ile trwają takie konsultacje społeczne? I od czego to zależy?
Czas trwania konsultacji jest różny. Projekt programu operacyjnego Fundusze Europejskie dla Pomorza 2021-2027 konsultowany był w pierwszej turze przez 6 m-cy. To niezwykle ważny dokument mówiący o kolejnej perspektywie finansowej ze środków UE. Druga tura trwała krócej. Programy wojewódzkie są konsultowane od 2 tyg. do 1 m-ca. Najkrótszy czas przewidziany w konsultacjach społecznych to 7 dni. Tak nam wskazuje wymieniona wcześniej uchwała. Bardzo ważnym czynnikiem jest tu zgranie czasu przeznaczonego na konsultacje i dotarcie do odbiorów potencjalnie zainteresowanych dokumentem i proponowanymi w nim rozwiązaniami.
Jakie dokumenty są najważniejsze dla organizacji pozarządowych pod kątem zaangażowania się w proces konsultacji i dlaczego?
Najważniejsze dokumenty dla Podmiotów Ekonomii Społecznej, które uprawniają organizacje pozarządowe do udziału w konsultacjach społecznych to: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej- art.4 a przede wszystkim Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 roku -art.5. Dokumenty te określają jasno prawa obywateli i organizacji pozarządowych do konsultacji społecznych, do wyrażania opinii, stanowisk, propozycji instytucji i osób, których w pewien sposób dotkną – bezpośrednio lub pośrednio – skutki proponowanych przez administrację działań. Natomiast jeśli chodzi o zaangażowanie się Podmiotów Ekonomii Społecznej to winny one brać udział
w konsultacjach społecznych dotyczących Programów Współpracy samorządów różnego szczebla: wojewódzkiego, powiatowego, gminnego – gdyż mają one wpływ na ich funkcjonowanie.
Jakie jest znaczenie rocznego programu współpracy jednostek samorządu terytorialnego (JST)
z organizacjami pozarządowymi (ngo)? Czy warto uczestniczyć w konsultacjach poprzedzających jego uchwalenie?
Program współpracy JST z ngo jest dokumentem, który określa zasady, formy oraz obszary wzajemnej współpracy samorządu i organizacji pozarządowych. Najprościej mówiąc organizacje mają wpływ na zmiany w programie współpracy i mogą je zaproponować zgodnie ze swoimi potrzebami, zwłaszcza jeśli będą chciały korzystać ze środków finansowych przeznaczonych dla organizacji pozarządowych. W programie współpracy może być ujęte np. nieodpłatne udostępnianie sali na spotkania czy szkoleni oraz wiele innych zapisów, które będą wspierały PES w bieżącym funkcjonowaniu. Uważam, że każda organizacja pozarządowa powinna ze szczególną uwagą zapoznać się z propozycjami celów, działań – jakie dany samorząd planuje realizować. Jeśli organizacje pozarządowe chcą być aktywne oraz chcą budować potencjał lokalnej społeczności, a przede wszystkim chcą być postrzegane jako godny partner do działania – warto, aby zaczęły dbać o swój własny interes.
Z Ustawy wynika, że roczny program uchwalany jest do 30 listopada na rok następny po konsultacjach. Od kiedy należy zacząć się tym interesować, gdzie szukać informacji?
Organizacje pozarządowe winny interesować się programem współpracy przez cały rok. Realizując różnego rodzaju zadania zlecane przez samorząd, korzystając z funduszu na wkłady własne należy wyciągać wnioski, aby w przyszłorocznym programie wprowadzać zmiany. Praktycznie od miesiąca września do końca października odbywają się konsultacje społeczne w samorządach dotyczące programów współpracy JST z ngo. Informacje znajdziemy na stronach internetowych samorządów. Zwykle w zakładkach dotyczących „konsultacji społecznych”, „współpracy z organizacjami pozarządowymi” czy w „zarządzeniach”.
Artykuł przygotowany w ramach projektu „Pozarządowy survival- jak przetrwać (i się rozwijać) w pozarządowym świecie” – system wspierania 3 sektora w województwie pomorskim przez Pomorską Sieć COP , którego działania dofinansowane zostały ze środków Samorządu Województwa Pomorskiego.
