Konsultacje społeczne dla Podmiotów Ekonomii Społecznej.
O co chodzi i jak z nich skorzystać budując swój potencjał?

                               Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej swoją działalność rozpoczął pod koniec 2016 roku. Przez ostanie lata w ramach działań animacyjnych, doradczych, szkoleniowych – w połączeniu z udzielaniem dotacji na utworzenie nowych miejsc pracy przyczynił się do rozwoju Ekonomii Społecznej w subregionie południowym Województwa Pomorskiego.  Mnogość i intensyfikacja działań w efekcie zaowocowały powstaniem wielu nowych Podmiotów Ekonomii Społecznej (PES), w tym tych, które utworzyły nowe miejsca pracy i funkcjonują jako Przedsiębiorstwo Społeczne. Niewielki staż, doświadczenie PES oraz brak wiedzy na temat  aspektów prawnych czy praktycznych, w konsekwencji mogą mieć wpływ na funkcjonowanie tych podmiotów.   Dlatego też postanowiliśmy szerzej zająć się tematem „konsultacji społecznych, aby wyjaśnić o co chodzi i jak z nich skorzystać, aby budować swój potencjał.

Do wywiadu zaprosiliśmy p. Agatę Chrul – kierownika biura  ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi, ekspertkę w dziedzinie współpracy Jednostek Samorządu Terytorialnego z organizacjami pozarządowymi, praktyka w obszarze przeprowadzania konsultacji społecznych, „konsultantkę” wojewódzkich programów współpracy,  przedstawicielkę Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Gdańsku

oraz

Ewę Filipską – animatorkę OWES na terenie powiatu kościerskiego, Przewodniczącą Powiatowej Rady Działalności Pożytku Publicznego w Kościerzynie, Wiceprzewodniczącą Pomorskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego, Członkinię Zespołu Międzysektorowego działającego przy Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego, a także doświadczonego praktyka ze środowiska organizacji pozarządowych.

 

 

Pani Agato – czym są konsultacje społeczne?

Konsultacje społeczne są formą zapoznania się z proponowanymi działaniami i przede wszystkim możliwością wyrażenia swojej opinii o tych rozwiązaniach. To w wielkim w skrócie.  Przede wszystkim konsultacje społeczne to możliwość wypowiedzenia się w sprawach istotnych przez osoby najbardziej zainteresowane proponowanymi rozwiązaniami. To również forma skutecznej komunikacji, o ile jesteśmy na tyle aktywni, by zawalczyć o swoje najbliższe otoczenie, sprawy i wyartykułować swoje zdanie, a nawet zaproponować alternatywne rozwiązanie.

Kto może wiać udział w konsultacjach społecznych? Dla kogo są konsultacje społeczne?

Adresatów konsultacji określa zaproszenie do konsultacji. To przede wszystkim kwestia, czego one dotyczą. Jeśli np. współpracy z samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi to kierowane są do organizacji, choć absolutnie nie wyklucza to innych podmiotów i osób, które tym obszarem są zainteresowane. Ogłoszenia o konsultacjach dystrybuowane są poprzez różne kanały informacji, strony internetowe, czy też media społecznościowe, stąd co do zasady informacja powinna trafić jak najszerzej do potencjalnie zainteresowanych osób i podmiotów.

Jeśli mówimy o stronach internetowych to w przypadku Samorządu Województwa Pomorskiego, gdzie dokładnie znaleźć można informacje o odbywających się konsultacjach społecznych?

U nas informacje są zamieszczane przede wszystkim w biuletynie Informacji Publicznej, w zakładce ogłoszenia, ale również na głównym portalu, czyli na stronie www.pomorskie.eu a także na www.rops.pomorskie.eu, no i na tablicy ogłoszeń urzędu. Wykorzystujemy dodatkowo profile na FB oraz liczne gremia doradcze, które otrzymują zaproszenie do konsultacji.

Czy są jakieś podstawy prawne, które regulują konsultacje społeczne? Kto jest zobowiązany do ich przeprowadzania?

Tak – oczywiście jest do Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Jeśli chodzi
o interesujący nas obszar – współpracy  z organizacjami pozarządowymi to należy przypomnieć, że art. 5 ust. 5 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie mówi, że „organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określa w drodze uchwały, szczegółowy sposób konsultowania
z radami działalności pożytku publicznego lub organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 projektów aktów prawa miejscowego w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji”.

Czyli samorząd ma obowiązek konsultowania z Radą Działalności Pożytku Publicznego (w której są reprezentanci trzeciego sektora) i/lub z organizacjami pozarządowymi najważniejszych dokumentów, które dotyczą dziedzin działalności organizacji.

Pani Agato, skoro już wiemy, gdzie szukać informacji na temat  konsultacji społecznych to moje pytanie brzmi: Kiedy i co zwykle jest konsultowane?

Jest wiele aktów prawnych, projektów uchwał obejmujących ważne dla mieszkańców sprawy z różnych obszarów, które Samorząd Województwa Pomorskiego konsultuje, m.in. z organizacjami pozarządowymi. Są to strategie, programy operacyjne, u nas – regionalne programy strategiczne zoperacjonalizujące zapisy Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2030, wszelkie programy wojewódzkie. Jednym z takich dokumentów jest roczny program współpracy Samorządu Województwa Pomorskiego z organizacjami pozarządowymi oraz wieloletni program, który z resztą konsultowany był całkiem niedawno, bo  na początku bieżącego roku. Roczne programy zwykle konsultowane są w okresie od września do października i dotyczą projektu programu współpracy na rok następny. 

Pozostaje jeszcze jedno pytanie: Ile trwają takie  konsultacje społeczne? I od czego to zależy?

Czas trwania konsultacji jest różny. Projekt programu operacyjnego Fundusze Europejskie dla Pomorza 2021-2027 konsultowany był w pierwszej turze przez 6 m-cy. To niezwykle ważny dokument mówiący o kolejnej perspektywie finansowej ze środków UE. Druga tura trwała krócej. Programy wojewódzkie są konsultowane od 2 tyg. do 1 m-ca. Najkrótszy czas przewidziany w konsultacjach społecznych to 7 dni. Tak nam wskazuje wymieniona wcześniej uchwała. Bardzo ważnym czynnikiem jest tu zgranie czasu przeznaczonego na konsultacje i dotarcie do odbiorów potencjalnie zainteresowanych dokumentem i proponowanymi w nim rozwiązaniami.

 I na koniec chciałam zapytać czy podmioty ekonomii społecznej biorą udział w konsultacjach społecznych?

Tak. Podmioty ekonomii społecznej biorą udział w konsultacjach społecznych. To często przedsiębiorstwa społeczne prowadzone przez organizacje pozarządowe, czy też podmioty reintegracyjne również prowadzone przez JST. Z kolei spółdzielnie socjalne są podmiotami wpisanymi wprost w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, jako te  które prowadzą działalność pożytku publicznego. Więc jak najbardziej powinny się interesować, do nich również kierowane są zaproszenia do konsultacji i głos PESów jest w takich dyskusjach bardzo ważny.

Pani Agato, serdeczne dziękuję za przybliżenie nam tematyki konsultacji społecznych. Mam nadzieję, że aktywność naszych pomorskich podmiotów ekonomii społecznej nieustanie będzie coraz większa i skuteczniejsza, a to pozwoli na budowanie potencjału w naszym województwie.

———————————————————————————————————————————

Pani Ewo, teraz chciałabym zadać Pani kilka pytań – również dotyczących konsultacji społecznych,, Interesuje mnie przede wszystkim to, jak one wyglądają na poziomie lokalnym. Jednak zanim o to zapytam, proszę powiedzieć – Pani zdaniem, zdaniem doświadczonego praktyka działającego w III sektorze: Jakie dokumenty są najważniejsze dla PES pod kątem zaangażowania się w proces konsultacji i dlaczego?

Najważniejsze dokumenty dla Podmiotów Ekonomii Społecznej, które uprawniają organizacje pozarządowe do udziału w konsultacjach społecznych to: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej-  art.4 a przede wszystkim  Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 roku -art.5. Dokumenty te określają jasno prawa obywateli i organizacji pozarządowych do konsultacji społecznych, do wyrażania  opinii, stanowisk, propozycji  instytucji i osób, których w pewien sposób dotkną –  bezpośrednio lub pośrednio –  skutki proponowanych przez administrację działań. Natomiast jeśli chodzi o zaangażowanie się Podmiotów Ekonomii Społecznej to winny one brać udział w konsultacjach społecznych dotyczących Programów Współpracy samorządów różnego szczebla: wojewódzkiego, powiatowego, gminnego – gdyż mają one wpływ na ich funkcjonowanie.

Jakie jest znaczenie rocznego programu współpracy jednostek samorządu terytorialnego (JST)
z organizacjami pozarządowymi (ngo)? Czy warto uczestniczyć w konsultacjach poprzedzających jego uchwalenie?

Program współpracy JST z ngo jest dokumentem, który określa zasady, formy oraz obszary wzajemnej współpracy samorządu  i organizacji pozarządowych. Najprościej mówiąc organizacje mają wpływ na zmiany w programie współpracy i mogą je zaproponować zgodnie ze swoimi potrzebami, zwłaszcza jeśli będą chciały korzystać ze środków finansowych przeznaczonych dla organizacji pozarządowych. W programie współpracy może być ujęte np. nieodpłatne udostępnianie sali na spotkania czy  szkoleni oraz wiele innych zapisów, które będą wspierały  PES w bieżącym funkcjonowaniu. Uważam, że każda organizacja pozarządowa powinna ze szczególną uwagą zapoznać się z propozycjami celów, działań – jakie dany samorząd planuje realizować. Jeśli organizacje pozarządowe chcą być aktywne oraz chcą budować potencjał lokalnej społeczności, a przede wszystkim chcą być postrzegane jako godny partner do działania – warto, aby zaczęły dbać o swój własny interes.

Z Ustawy wynika, że roczny program uchwalany jest do 30 listopada na rok następny po konsultacjach.  Od kiedy należy zacząć się tym interesować, gdzie szukać informacji?

Organizacje pozarządowe winny interesować się programem współpracy przez cały rok. Realizując różnego rodzaju zadania zlecane przez samorząd, korzystając z funduszu na wkłady własne należy wyciągać wnioski, aby w przyszłorocznym  programie wprowadzać zmiany. Praktycznie od miesiąca września do końca października odbywają się konsultacje społeczne w samorządach dotyczące programów współpracy JST z ngo. Informacje znajdziemy na stronach internetowych samorządów. Zwykle w zakładkach dotyczących „konsultacji społecznych”, „współpracy z organizacjami pozarządowymi” czy w „zarządzeniach”.

Jakie jest Pani doświadczenie i wnioski w zakresie aktywności podmiotów ekonomii społecznej, choćby z terenu powiatu kościerskiego: czy podmioty ekonomii społecznej biorą udział
w konsultacjach społecznych?

Niestety mimo wielu apeli większość organizacji pozarządowych nie bierze udziału w konsultacjach społecznych. W moim powiecie jedynie Powiatowa Rada Działalności Pożytku Publicznego od lat aktywnie włącza się w ten proces. Myślę, że przyczyną takiego  stanu rzeczy jest brak wiedzy na temat konsultacji społecznych oraz brak wiary w to, że mają wpływ na zmianę. Niestety w dobie technologii cyfrowej niewiele samorządów organizuje spotkania stacjonarne, przeważnie zamieszczają gotowe formularze do wypełnienia przez PES.

Jak można poprawić tę sytuację? Czy widzi Pani szansę na zmianę podejścia zarówno ngo jak JST,
aby konsultacje społeczne były bardziej skuteczne i miały wymiar praktyczny?

Tak, zawsze jest szansa na zmianę czegokolwiek. Uważam , że powinniśmy działać dwutorowo. Z jednej strony samorząd, który wedle ustawy jest odpowiedzialny za przeprowadzenie konsultacji społecznych, z drugiej organizacje wspierające – czyli takie, które prowadzą, m.in. powiatowe Centra Organizacji Pozarządowych czy mają wieloletnie doświadczenie  na rynku i wspierają młode podmioty. Moim zdaniem wspólna kampania uświadamiająca wagę konsultacji społecznych i ich wpływu na rozwój społeczności lokalnych powinna dać pozytywne efekty, bo to członkowie lokalnego środowiska najlepiej znają swoje potrzeby i powinni mieć wpływ na zmiany w nim zachodzące.

Na koniec chciałam Panią zapytać o dotychczasowe efekty Pani działań w zakresie motywowania organizacji pozarządowych do zgłaszania swoich potrzeba? I czy samorządy lokalne wdrożyły jakieś rekomendacje w programach współpracy z organizacjami pozarządowymi?

Jako przewodnicząca Powiatowej Rady Działalności Pożytku Publicznego w Kościerzynie mogę pochwalić się tym, że udało nam się dokonać wiele korzystnych zmian dla organizacji pozarządowych  w programie współpracy. Najważniejsza z nich to dofinansowanie przez Samorząd Powiatowy wkładu własnego dla organizacji pozarządowych do projektów powyżej szczebla powiatowego, zmiany
w celach programu, zmiany w zakresie współpracy i priorytetowych zadaniach publicznych. Akurat
w powiecie kościerskim strona samorządowa była bardzo przychylna, aby wyjść naprzeciw i wspierać lokalne organizacje.

Pani Ewo, bardzo dziękuję za podzielenie się swoim doświadczeniem, spostrzeżeniami oraz wskazówkami. Wierzę w to, że podmioty ekonomii społecznej dzięki przybliżeniu tematyki konsultacji społecznych  zarówno przez Panią, jak i przez Panią Agatę Chrul, która na szczeblu wojewódzkim prowadzi konsultacje społeczne –  będą jeszcze bardziej aktywne w tym aspekcie.

Ja również pragnę zachęcić wszystkie podmiotami z III sektora do tego, aby zainteresowały się programami współpracy, bo dzięki temu można wpłynąć na rozwój władnej organizacji. Budowanie potencjału nie jest łatwe, ale jest ważne i kluczowe w działaniach na rzecz dobra wspólnego.

———————————————————————–

Rozmowy z przedstawicielką Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Gdańsku oraz przedstawicielką środowiska pozarządowego przeprowadziła – Katarzyna Dudzic, kierowniczka Ośrodka Wsparcia Ekonomii Społecznej w Debrznie.