Historia obiektu
Baszta Młyńska to najlepiej zachowany XIV – wieczny zabytek, który stanowi pozostałość po potężnych gotyckich murach obronnych otaczających średniowieczne Debrzno (dawniej: (Preußisch Friedland, Frydląd). Powstanie murów obronnych ściśle związane jest z otrzymaniem przez miasto w 1354 r. praw miejskich nadanych przez zakon krzyżacki.
Za czasów krzyżackich była to wieża obronna, która znajdowała się obok jednej z trzech bram wjazdowych – Bramy Młyńskiej, stąd jej nazwa – Baszta Młyńska. Z uwagi na dogodne położenie Debrzno pełniło funkcję obronną i służyć miało umocnieniu południowej granicy państwa krzyżackiego. Miasto otoczono murami, wzniesionymi na wysokim cokole z głazów granitowych i cegły gotyckiej. Grubość murów dochodziła do 2 metrów i sięgała nawet do 8 metrów wysokości. Prawdopodobnie mury powstały w jednym okresie i nie były w późniejszym czasie podwyższane W murach znajdowały się trzy bramy: Główna, Młyńska, zwana też Złotowską i Rybacka. Cały ciąg murów zachodnich posiadał 11 baszt, ale zachowała się jedynie Baszta Młyńska, zwana również potocznie Wieżą Czarownic. Nazwa wzięła się stąd, że pomiędzy XV a XVII wiekiem w podobnych budowlach przetrzymywano skazańców, w tym kobiety posądzone o czary i kontakty z siłami nieczystymi. Według najsłynniejszego „podręcznika” dla łowców czarownic „Młot na czarownice”, czary uprawiają przede wszystkim niewiasty, które są do tego bardziej przystosowane. Potwierdzeniem tego ma być samo słowo „kobieta”, po łacinie femina, które dosłownie tłumaczone znaczy „mniej wiary”.
Do dnia dzisiejszego zachowały się obwarowania, które składają się z 5 części, będącymi odcinkami murów i 3 baszt o łącznej długości 192 m oraz Baszty Młyńskiej. W ostatnim czasie pozostałości murów i Baszy Młyńskiej poddane zostały renowacji w ramach pozyskanych środków pozabudżetowych. Zachowana została również topografia terenu ze skarpą oraz doliną rzeki Debrzynki, co stanowi dodatkowy walor obwarowań.
Renowacja.
Pomysł realizacji projektu pt. „Adaptacja Baszty Młyńskiej na Centrum Informacji o Regionie w miejscowości Debrzno” zrodził się w Stowarzyszeniu „Na Rzecz Rozwoju Miasta i Gminy Debrzno” w 2007 roku. Za zgodą Konserwatora Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Stowarzyszenie przejęło opiekę nad XIV – wiecznymi murami wraz z Basztą Młyńską. Inwentaryzacja konserwatorska dowiodła, że jest to jedyny unikatowy tego typu zabytek obronny zachowany na Pomorzu. Po uzyskaniu dofinansowania z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego i UMiG Debrzno wykonano dokumentację techniczną, kosztorysy inwestorskie, wizualizację adaptacji obiektu i uzyskano pozwolenie na budowę. W myśl obszaru tematycznego „Łączenie ochrony dziedzictwa kulturowego z rozwojem lokalnym społeczności” w proces przygotowań do projektu włączona została lokalna społeczność. Stowarzyszenie wraz z Fundacją Współpracy Polsko ? Niemieckiej zorganizowało seminarium „Historia nie dzieli a łączy narody Europy”, które zakończyło się podpisaniem porozumień
o dzieleniu się dobrymi praktykami z zakresu adaptacji zabytków dla współczesnego rozwoju. 26 czerwca 2012 roku został złożony wniosek o dofinansowanie w ramach programu Program Operacyjny RYBY na lata 2007 – 2013. Głównym celem tej operacji było wzmocnienie konkurencyjności i utrzymanie atrakcyjności obszarów zależnych od rybactwa Miasta i Gminy Debrzno oraz obszaru Lokalnej Grupy Rybackiej Pojezierze Krajeńskie.
W dniu 28 lutego 2013 roku Stowarzyszenie podpisało umowę o dofinansowaniu inwestycji z Samorządem Województwa Pomorskiego z siedzibą w Gdańsku. Projekt został podzielony na dwa etapy: etap I: VI – XII 2013 r. i etap II: I – VI 2014 r. Realizacja inwestycji trwała 13 miesięcy, a jej wartość wyniosła 1 720 179,74 zł, z czego 1 344 560,79 zł pochodziło z dofinansowania z PO RYBY 2007 – 2013, kwotę 399 749,73 zapewnił partner projektu Miasto i Gmina Debrzno, a 5 618,95 zł Stowarzyszenie „Na Rzecz Rozwoju Miasta i Gminy Debrzno” pokryło z własnych środków.
Działania inwestycyjne polegały na renowacji i częściowej rekonstrukcji muru ceglanego i kamiennego zabytku, dobudowaniu dwukondygnacyjnej przeszklonej kopuły oraz na wyposażeniu obiektu w media, tj.: wodę, kanalizację i energię elektryczną. Podpisanie końcowego protokołu odbioru prac odbyło się 6 czerwca 2014 r., a 23 czerwca 2014 r. wydano decyzję w sprawie udzielenia pozwolenia na użytkowanie Baszty
Otwarcie
W dniu 28 czerwca 2014 roku nastąpiło uroczyste otwarcie odrestaurowanej Baszty Młyńskiej, będącej najlepiej zachowanym XIV – wiecznym zabytkiem sztuki obronnej Pomorza. Uroczystość otwarcia rozpoczęła się przecięciem wstęgi, którego dokonali m.in.: Prezes Stowarzyszenia „Na Rzecz Rozwoju Miasta i Gminy Debrzno”, Kierownik Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Słupsku, Starosta Powiatu Człuchowskiego, Dyrektor Gdańskiego Oddziału Polskiej Pracowni Konserwacji Zabytków S.A. , Prezes Lokalnej Grupy Rybackiej Pojezierze Krajeńskie, ówczesny Burmistrz partnerskiej Gminy Weinbach, oraz ówczesny Burmistrz Miasta i Gminy Debrzno. Po zakończeniu części oficjalnej Baszta udostępniona została wszystkim tym, którzy chcieli obejrzeć ją od środka. Zainteresowanie było ogromne, o czym świadczy liczba zwiedzających, która sięgnęła do ponad tysiąca osób. W tym dniu zabytek był udostępniony do późnych godzin wieczornych. Każdy gość mógł wpisać się do księgi gości, która znajduje się na poziomie zerowym Baszty. Począwszy od otwarcia obiektu takich wpisów nazbierało się niezmiernie dużo i nie są to tylko wpisy z różnych stron Polski, ale także z różnych stron świata. Można tu znaleźć dedykacje w języku koreańskim, holenderskim, chorwackim, szwedzkim, niemieckim i włoskim.
Baszta posiada kilka kondygnacji, które pełnią różne funkcje. Na poziomie zerowym mieści się Punkt Informacji Turystycznej oraz Centrum Produktu Lokalnego, na poziomie +1 znajduje się Centrum Historii Regionu, a pozostałe dwie kondygnacje zajmuje Centrum Informacji i Edukacji Ekologicznej.
